مسیر آکادمیک در مهندسی کامپیوتر
وقتی از بسیاری از تازه‌واردان به رشتهٔ مهندسی کامپیوتر پرسیده می‌شود که «رؤیای شما بعد از فارغ‌التحصیلی چیست؟»، احتمالاً کار در یکی از شرکت‌های مطرح فناوری را بیان می‌کنند: «دیگه آخرش مهندس هوش مصنوعی در گوگله دیگه»، «فکرشو بکن بری مهندس نرم‌افزار در اپل بشی»، «شنیدم حقوق یه مهندس فناوری ابری در مایکروسافت خیلی بالاست»، ... اما کار کردن در صنعت، حتی با وجود این‌که شاید به خاطر حقوق بالای دریافتی و زمان کم مورد نیاز تا پایداری شغلی، گزینهٔ جذابی برای بسیاری از فارغ‌التحصیل‌ها باشد، تنها گزینه نیست. یکی از راه‌های مرسوم پیش‌روی دانشجویان، راه «آکادمیک» است: دریافت مدرک دکتراPhD ، احتمالاً گذراندن یک یا چند سال به عنوان پسادکتراPostdoc، و در نهایت استخدام به عنوان استاد دانشگاه یا محققResearcher در شرکت‌های فناوری. در چندین سالی که با دانشجویان مختلف کامپیوتر، چه فارغ‌التحصیل شده و در حال کار و چه در حال تحصیل، صحبت کرده‌ام، دلایل متفاوتی را در خصوص ترجیح یکی از دو مسیر «صنعت» یا «آکادمی» به یکدیگر شنیده‌ام. معمولاً مکررترین دلایل ترجیح دادن ورود به صنعت، موارد زیر بوده‌اند:
- حقوق (معمولا) بالاتر
- نیاز نداشتن به اخذ مدرک دکترا (و در نتیجه ورود سریع‌تر به بازار کار)
- روند کاری قابل پیش‌بینی‌تر (نیاز به تعریف یا حل خلاقیت بیش از حد مسائل)
- ساعات کاری منظم‌تر (و معمولا نبود نیاز به کار در آخر هفته‌ها)، که تعادل بهتری میان کار و زندگی را به دنبال دارد.
- احتمال تأثیرگذاری بیشتر و مستقیم‌تر بر کاربران «واقعی» محصولات فناوری
در سمت مقابل، مکررترین دلایل ترجیح دادن ورود به آکادمی، موارد زیر بوده‌اند:
- علاقه به تحقیق به پژوهش
- عدم نیاز به ارتباط مستقیم با «مشتری»
- علاقه به تدریس به عنوان استاد دانشگاه
- پایداری شغلی بالاتر و احتمال کمتر تعدیل شدن
- آزادی عمل بیشتر در کار
در خصوص مقایسه صنعت و آکادمی، یک نکته قابل توجه است: در بسیاری از حوزه‌های مهندسی کامپیوتر (مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین)، مرز بین این دو کم‌رنگ شده است و بسیاری از شرکت‌ها فارغ‌التحصیلانی که مدرک دکترا دارند را استخدام می‌کنند. علاوه بر این، گذراندن دوره دکترا می‌تواند فرصت خوبی برای کسب تجربه و ارتباطاتConnections با شرکت‌ها، و در نتیجهٔ آن، ورود به صنعت نیز باشد. در سال‌های اخیر زیاد مشاهده شده که دانشجویان مختلف، حتی کسانی که قصد ورود به صنعت را دارند، دورهٔ دکترا را آغاز کرده و پس از آن وارد بازار کار می‌شوند. گذراندن دورهٔ دکترا، فرصتی چند ساله با نگرانی شغلی بسیار پایین است و در بسیاری از کشورها، دانشجویان دکترا حقوق قابل توجهی نیز دریافت می‌کنند.
مسیر ورود به آکادمی چگونه است؟
به طور معمول، مسیر ورود به آکادمی از راه گذراندن دوره دکترا می‌گذرد. راه «عادی» ورود به مقطع دکترا، گذراندن مقطع کارشناسی ارشد و سپس درخواست برای ورود به مقطع دکترا است. این روش، برای گذراندن دکترا چه در کشور و چه خارج از کشور مرسوم است؛ اما در برخی دانشگاه‌های خارج از کشور، برنامه‌هایی موسوم به Direct PhD نیز برقرار است که به داوطلبان اجازه می‌دهد تا بلافاصله پس از دورهٔ کارشناسی، بتوانند دورهٔ دکترا را آغاز کنند. در بسیاری از این موارد، دانشجوی کارشناسی در کنار دانشجویان کارشناسی ارشد سنجیده می‌شود و به همین دلیل لازم است یک رزومهٔ مناسب و قوی داشته باشد.
لبResearch Assistant؟ ریسرچ در لب؟ RA؟ این عبارات یعنی چه؟!
بسیاری از دانشجویانی که هنوز وارد دورهٔ دکترا نشده‌اند، می‌خواهند وارد فضای پژوهش شوند تا در این خصوص تجربه کسب کنند. این تجربه دو مزیت اصلی دارد:
- مشخص می‌کند که آیا به تحقیق و پژوهش علاقه دارند یا خیر.
- رزومهٔ آن‌ها را برای ورود به مقطع دکترا تقویت می‌کند.
برای کسب این تجربه، دانشجویان وارد گروه‌های پژوهشی استادها، که به «لب» یا «آزمایشگاه» مرسوم هستند، می‌شوند. آزمایشگاه هر استاد شامل گروهی از دانشجویان دکترا، کارشناسی ارشد و کارشناسی آن استاد است که روی یک یا تعدادی حوزهٔ مربوط به یکدیگر و مربوط به حوزهٔ کاری استاد لب، کار می‌کنند. به‌عنوان مثال، تمرکز یک آزمایشگاه می‌تواند روی پردازش زبان‌های طبیعی باشد، در حالی‌که تمرکز آزمایشگاه دیگری روی معماری پردازنده است. موضوعات کاری یک آزمایشگاه، که معمولاً در وب‌سایت آن لب مشخص شده‌اند یا از طریق پرس‌وجو از دانشجویان کنونی یا سابق آن آزمایشگاه پیدا می‌شوند، اهمیت بالایی در انتخاب دانشجویان دارند. اخذ دروس مختلف دانشکده به دانشجویان این امکان را می‌دهد تا با حوزه‌هایFields مختلف کاری مهندسی کامپیوتر آشنا شوند و تصمیم درست‌تری در خصوص آزمایشگاهی که می‌خواهند وارد آن شوند، بگیرند؛ علاوه‌بر آن، مطالعهٔ چندی از مقالات اخیر یک حوزه می‌تواند دید قابل‌توجهی به متقاضیان ورود به لب‌ها بدهد. دانشجویان مشغول به کار در یک آزمایشگاه، به‌عنوان «دستیار پژوهشیRA یا Research Assisatant» شناخته می‌شوند. به‌طور معمول، این عنوان شغلی با حقوق همراه است، اگرچه در عمل لزوماً ممکن است دانشجویان، به‌خصوص دانشجویان کارشناسی، این حقوق را دریافت نکنند (و به‌عنوان «داوطلب» به روند پژوهش در آزمایشگاه کمک کنند).
خروجی «ریسرچ در لب»، چه باید باشد؟
از پژوهش در آزمایشگاه‌های استادها، چند خروجی مهم به‌دست می‌آید که می‌توانند در فرایند درخواست برای ورود به مقطع دکترا تأثیر قابل‌توجهی داشته باشند:
- رزومه: کار به عنوان دستیار پژوهشی در آزمایشگاه یک استاد، تجربۀ پژوهشی قابل توجهی در رزومه است. این می‌تواند رزومۀ یک متقاضی را نسبت به باقی داوطلبان متمایز کند. با این حال، دستیار پژوهشی بودن، به خودی خود ممکن است قابل توجه نباشد، زیرا کیفیت و چگونگی کار متقاضی در آزمایشگاه را بیان نمی‌کند.
- توصیه‌نامه: استادهای دانشگاه می‌توانند تحت شرایطی خاص، که بسته به استاد متفاوت هستند و با پرس‌وجو قابل پیدا کردن هستند، اقدام به نوشتن نامه‌هایی کنند که در آن‌ها کیفیت و چگونگی کار متقاضی در آزمایشگاه شرح داده شده است. این نامه‌ها به دریافت کنندۀ نامه (دانشگاه مقصد) فرصت ارزیابی داوطلب از دید کسانی که قبلاً با او کار کرده‌اند را می‌دهد. معمولاً استادها این نامه‌ها را مستقیم برای دانشگاه مقصد ارسال می‌کنند.
- چاپ مقاله: بسیاری از کارهای پژوهشی به انتشار مقاله در ژورنال‌ها یا کنفرانس‌های مطرح منجر می‌شود. در رشتۀ مهندسی کامپیوتر، کنفرانس‌ها ارزش بالا و در بسیاری از موارد بالاتر از ژورنال‌ها دارند. مقاله‌های چاپ شده، و حتی در حال انتشار، موارد بسیار مفیدی جهت نوشتن در رزومه هستند.
- تجربۀ پژوهش و آشنایی با حوزۀ مربوطه: کسب این تجربه قبل از ورود به مقطع دکترا و تخصص معمولاً ۴ سال یا بیشتر از زندگی به کسب مدرک دکترا، ارزش قابل توجهی دارد. در نهایت، انتخاب بین صنعت و آکادمی، صرفاً یک تصمیم شغلی موقت نیست، بلکه تصمیمی دربارۀ نوع زندگی مطلوب شما در آینده است. مسیر آکادمیک، برای برخی از دانشجویان، صرفاً یک پل برای ورود راحت‌تر به شرکت‌ها برای کار در صنعت است، اما برای برخی از دانشجویان که از جست‌وجو، کشف و یادگیری لذت می‌برند، مسیر آکادمیک به خودی خود می‌تواند انتخاب خوبی باشد. مهم‌ترین نکته آن است که این تصمیم را با توجه به علایق واقعی خود بگیرید؛ پژوهش در آزمایشگاه‌های استادها، نه‌تنها موردی خوب در رزومه، بلکه فرصتی خوب برای کشف علایق واقعی هر فرد و افزایش تجربۀ پژوهش است.